Onderzoek Vastelastenbond naar energieverbruik wijst uit dat er vier soorten Nederlanders zijn

De crisis in de energiemarkt is nog steeds in volle gang en er bestaat onder consumenten nog veel onduidelijkheid over overheidsingrijpen, steunmaatregelen en prijsplafonds. De Vastelastenbond onderzocht het ‘energiegedrag’ van 150.000 Nederlanders en kwam tot de conclusie dat de energiecrisis het consumentengedrag flink heeft veranderd. Nederlanders laten zich steeds vaker leiden door marktontwikkelingen en dat heeft invloed op hun energieverbruik en keuzes. Op basis van het onderzoek onderscheidt de Vastelastenbond vier hoofdsoorten energieverbruikers. Deze types zijn in vier profielen vastgelegd.

De consumentenorganisatie onderzoekt jaarlijks het gedrag van 150.000 klanten en noteert daarbij de meest gestelde vragen die bij de klantenservice binnenkomen. Op basis van deze bevindingen wordt in kaart gebracht welke klanttypes er zijn en hoe zij omgaan met hun energieverbruik. Het afgelopen anderhalf jaar beweegt de energiemarkt zich ontzettend grillig. Dit heeft gezorgd voor duidelijke veranderingen in het gedrag van consumenten.

 
De huidige energietarieven hebben een proces van bewustwording in gang gezet. Er wordt door consumenten beter nagedacht over hun energieverbruik. Achteloos de verlichting laten aanstaan in een niet gebruikte kamer behoort tot het verleden. Door consumentengedrag in vier verschillende profielen te categoriseren, hoopt de Vastelastenbond gerichte hulp op energievraagstukken te bieden. Het onderzoek heeft de motieven van groepen Nederlanders in kaart gebracht bij de keuze voor een specifieke energieleverancier. Deze kennis is nuttig en geeft de drijfveren van consumenten weer. Door deze specifieke drijfveren op te tekenen, ontstaat een specifiek klantbeeld. Deze input geeft enige houvast in deze roerige tijden en biedt de mogelijkheid om gericht naar passende oplossingen te zoeken.

Er zijn in totaal vier soorten Nederlanders te onderscheiden. De Vastelastenbond heeft deze profielen omschreven als:
 

Deze vier groepen zijn in kaart gebracht. Per categorie zijn er stappen die genomen kunnen worden om tot een oplossing te komen. 

Het merendeel van de consumenten in dit onderzoek valt in de categorie ‘Gewoonte verbruiker’. Deze consumenten besteedden voorheen het liefst zo weinig mogelijk aandacht aan hun energieverbruik. Naar hun idee was het allemaal te ingewikkeld en maakte het uiteindelijk toch niks uit. Deze groep voelt zich nu ‘overvallen’ door de ontwikkelingen in de energiemarkt. De komst van een prijsplafond neemt hun zorgen niet weg. Zij zien alleen wéér een ingewikkelde maatregel waarvan onduidelijk is wat de gevolgen voor hun eigen situatie zullen zijn. Nu worden deze personen soms maandelijks geconfronteerd met een hogere energierekening. De gewoonte verbruiker is door de onrust in de energiemarkt bang geworden voor een torenhoge energierekening en zet daarom de verwarming pas aan als het echt niet anders kan. Liever in de kou zitten dan een peperdure energierekening ontvangen. De gewoonte verbruiker is op zoek naar een stabiel energiecontract zodat hij zich niet meer druk hoeft te maken over zijn contract.
 

Mogelijke oplossing: Door het uitzoeken van energiecontracten uit handen te geven, kan er onzekerheid weggenomen worden. Zo bestaat de mogelijkheid om een abonnement van een jaar te nemen op een betaalde dienst waarin een onafhankelijke consumentenorganisatie voor de klant naar het beste energiecontract zoekt. Door het uitzoekwerk uit te besteden, krijgt de onbewuste verbruiker rust. Via Energie Vanzelf Geregeld is het mogelijk om een energiecontract met de looptijd van een jaar af te sluiten. Dit contract heeft vaste gunstige tarieven.

Bewuste grootverbruikers  (en daar vallen ook zakelijke verbruikers onder) zoeken uitgebreid naar manieren om hun energieverbruik te verlagen. Deze mensen zitten met vragen waarop geen pasklaar antwoord is. Wat betekent de komst van het prijsplafond nu precies en hoeveel voordeel levert deze steunmaatregel nu eigenlijk op? Het kan nog lange tijd duren voordat er weer ‘aanbiedingen’ of jaarcontracten op de markt zijn en het is nog maar de vraag hoe hoog de tarieven van dat nieuwe aanbod liggen. De variabele tarieven blijven oplopen terwijl het verbruik niet minder wordt. De bewuste grootverbruiker vraagt zich af hoe hoog zijn energierekening wordt in de loop van 2023 en hoe hij zijn verbruik kan indammen. Daarnaast bestaat er nog veel onduidelijk over dit plafond omdat het slechts een tijdelijke ‘oplossing’ is voor de energiecrisis. Wat staat de grootverbruiker na 2023 te wachten wanneer er geen plafond meer is en de energietarieven oplopen?

 

Mogelijke oplossing: De bewuste grootverbruiker kan energiebesparende maatregelen verkennen. Door de woning of het bedrijfspand te isoleren, kan op het energieverbruik bespaard worden. Ook de installatie van zonnepanelen kan de grootverbruiker helpen besparen. Het is ook mogelijk om een abonnement te nemen op Energie Vanzelf Geregeld. Voor bewuste grootverbruikers heeft de Vastelastenbond een aantal tips en adviezen.

Een steeds kleiner wordende groep Nederlanders profiteert nog van een vast contract. Deze personen zijn er trots op dat ze nog goed zitten en de juiste keuze hebben gemaakt. De Zekerheidszoeker heeft zijn huiswerk gedaan en plukt daar nu de vruchten van. Toch wordt het hem een beetje heet onder de voeten nu het einde van de contractduur in zicht komt en de energiemarkt enkel variabele contracten biedt. Wat gebeurt er bijvoorbeeld op financieel gebied als de energierekening ineens dubbel zo hoog wordt? Hoe kun je nog leuke dingen doen als er ineens een grote hap uit je budget genomen wordt? Zekerheidszoekers willen weten hoe ze de overstap van hun vertrouwde, vaste contract naar een contract met een fors hoger termijnbedrag zo pijnloos mogelijk kunnen maken. Maar hoe doe je dat nu er geen vaste contracten meer zijn?
 

Mogelijke oplossing: Mensen met een vast contract zitten voorlopig goed en hoeven nog geen actie te ondernemen. Wat ze kunnen doen, is de hulp van derden inschakelen. Wanneer er een interessant aanbod is, kan er op voorhand een afspraak gemaakt worden zodat de zekerheidszoeker probleemloos overstapt naar het meest voordelige energiecontract dat op de markt te vinden is. Een andere optie is om een abonnement op nieuwsbrieven te nemen en het energienieuws goed in de gaten te houden.

 

De op een na grootste groep uit het onderzoek bestaat uit de zogenaamde twijfelaars. De twijfelaar vraagt zich af wat hij moet doen: blijven zitten bij de huidige leverancier of overstappen? Wanneer je blijft zitten, loop je het risico dat er een tariefwijziging aankomt maar dat gebeurt toch ook als je overstapt? Valt er nog wel iets te besparen op het gebied van variabele tarieven? De twijfelaar ziet door de bomen het bos niet meer en vindt de huidige energiemarkt enorm verwarrend. Door geen keuze te maken, blijft hij maar bij zijn huidige leverancier zitten. De twijfelaar vraagt zich af of dit passieve gedrag wel de juiste keuze af en snakt naar zekerheid.
 

Mogelijke oplossing: De twijfelaar mist duidelijkheid en daarom is de overstap naar een jaarcontract een goede manier om de twijfel weg te nemen. Er zijn weinig van dit soort contracten op de markt. De hoop is dat het verhogen van de overstapboete de concurrentie tussen energieleveranciers aanwakkert waardoor er weer jaarcontracten op de markt verschijnen. De twijfelaar doet er goed aan de markt te verkennen en voor een vast contract te kiezen.

De vier profielen vatten de problemen en invalshoeken van consumenten goed samen. Er is geen eenduidige oplossing voor al deze categorieën beschikbaar. Wel is er per type Nederlander een bepaalde mogelijkheid – of soms zelfs meerdere – die interessant kan zijn. Het onderzoek toont aan dat de onvoorspelbaarheid van de energiemarkt Nederlanders niet onberoerd laat. De vier profielen snakken immers allemaal naar duidelijkheid.

De komst van een prijsplafond biedt enige vorm  van bescherming maar de invulling van deze steunmaatregel is vooralsnog onduidelijk en tijdelijk van aard. Wat er in 2024 gebeurt – wanneer deze steunmaatregel is afgelopen – is nog niet duidelijk. Wat wel duidelijk is, is dat de energietarieven verder zullen oplopen. De verwachting van de Vastelastenbond is dat de tarieven verder oplopen en dat we aan nieuwe, hoge energierekeningen moeten wennen. Door voor energiebesparende maatregelen te kiezen of hulp van experts in te schakelen kunnen de energiekosten verlaagd worden.